Hulde aan Dirk Van Duppen, pionier van Geneeskunde voor de Derde Wereld / Viva Salud

Viva Salud ontstond als Geneeskunde voor de Derde Wereld (G3W) eind jaren 1980. Dirk Van Duppen was één van de pioniers die de organisatie oprichtten toen ze terugkwamen van Libanon waar ze in de Palestijnse vluchtelingenkampen werkten. Bij het droevige nieuws van zijn overlijden brengen we zijn bijdrage opnieuw onder de aandacht.

De kwestie is: Wie bezit de vissersboten?

“Viva Salud ontstond als Geneeskunde voor de Derde Wereld (G3W) eind jaren 1980. Dokters van Geneeskunde voor het Volk trokken naar Libanon om in Palestijnse vluchtelingenkampen te werken. Na hun terugkeer richtten ze samen met enkele andere artsen G3W op. De werking evolueerde maar we blijven trouw aan de principes en idealen van de pioniers”, zo beschrijven we bij Viva Salud onze roots. Wat er niet bij staat: dé pionier bij uitstek is ongetwijfeld Dirk Van Duppen.

Dirk Van Duppen, huisarts bij Geneeskunde voor het Volk, is ongeneeslijk ziek, hij lijdt aan een onbehandelbare pancreaskanker. In zijn afscheidsinterview in Humo vertelt Dirk dat een leraar hem eens vroeg: ‘Wat is de beste ontwikkelingshulp: de mensen vis geven of hen leren vissen?’, waarop hij antwoordde: ‘Volgens mij is de kwestie: wie bezit de vissersboten?’. Dat geeft goed weer met welke visie Dirk en zijn kompanen in 1988 G3W oprichtten. Met als baseline “Gezondheid, een kwestie van onrecht bestrijden”. Dat was meteen de titel van een eerste brochure, die met veel knip- en plakwerk werd omgezet in een krakkemikkige diareeks: de eerste vormingen van G3W konden van start gaan.

“Gezondheid, een kwestie van onrecht bestrijden” balt in één zin de visie en aanpak van G3W samen. Dat je leef- en werkomstandigheden, je plaats op de sociale ladder, en de ongelijkheid en het onrecht in de maatschappij belangrijker zijn voor je (on)gezondheid dan genen of microben. En dat elke gezondheidsactie in het Zuiden, en elk initiatief van internationale solidariteit moet vertrekken van dat bredere plaatje. “Niet dweilen met de kraan open”, zei Dirk altijd, “maar zoeken naar de oorzaken, en die aanpakken”.

Dirk ploos de jaarrapporten van Unicef en andere internationale instellingen uit. Om met cijfers en feiten de ongelijkheid in de wereld aan te klagen. Maar ook om de mooie gezondheidsresultaten aan te tonen die Cuba, China en de Indiase deelstaat Kerala behaalden, met een socialistisch of alternatief maatschappijmodel.

Begin jaren 1990 gingen een aantal schokgolven door de wereld. Dirk had de drive om die elke keer grondig te analyseren en te beoordelen, én om spraakmakende acties op te zetten. Toen bij de eerste Golfoorlog (1991) de zogenaamde ‘humanitaire interventieplicht’ werd bovengehaald om die oorlog om olie goed te praten, was het antwoord van G3W: meestappen in de anti-oorlogsbeweging, solidariteitsmissies naar Irak op touw zetten, en een goed onderbouwde tegenanalyse uitwerken. “Eerst de belangen van de grootmachten analyseren om dan hun humanitaire retoriek te kunnen plaatsen… en niet omgekeerd”, luidde het. Vandaag zonder meer te copy-pasten.

In reactie op de afschuwelijke volkerenmoord in Rwanda (1994), waar tot een miljoen Rwandezen werden afgeslacht met westerse medeplichtigheid, trokken Dirk en G3W opnieuw aan de kar, met brigades naar Rwanda, een project ‘Peterschap Rwandese Kinderen’ en een groots opgezet ‘Rwanda-tribunaal’ in Brussel. En toen in ex-Joegoslavië door nationalistisch opbod de oorlog uitbrak, wendde G3W zijn blik naar de Balkan, met solidariteitsmissies, anti-oorlogsbetogingen, publicaties en conferenties over oorlog en vrede in het hart van Europa.

Dirk Van Duppen was de hoofdauteur van het boek ‘Ngo’s, missionarissen van de nieuwe kolonisatie?’ (1994), dat de visie van G3W uitdiepte en het debat aanzwengelde. Marx en Engels komen om het hoekje piepen om het analysekader te verstevig, en voor de internationale verhoudingen ging Dirk ook bij Lenins standaardwerk over het imperialisme te rade. Zo wilde hij inzicht bijbrengen over hoe de maatschappij in mekaar zit, en hoe we ze kunnen veranderen. Door kant te kiezen. Door in actie te komen. Door een tegenmacht te helpen opbouwen. Om als supersamenwerkers te gaan voor een andere, betere, solidaire wereld.

Bedankt, Dirk.