Met liefdadigheid kom je niet ver

De Belgische regering wil met een strategie van liefdadigheid de wereldwijde toegang tot vaccins verbeteren. Maar volgens 24 Belgische organisaties (zie hieronder) zal dat niet volstaan.

Op maandag 27 september trok minister van ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir naar de luchthaven van Luik om een vracht coronavaccins uit te wuiven. De vaccins worden via het COVAX-mechanisme gedoneerd aan lage-inkomenslanden. Het initiatief is vanuit haar bevoegdheid als minister van ontwikkelingssamenwerking begrijpelijk, maar zal niets veranderen aan de wereldwijde vaccin-apartheid. Net zoals de zwakke resolutie die de Vivaldi-meerderheid op 23 september in het federaal parlement stemde. Liefdadigheid en wollig taalgebruik staan voorop in de strategie van onze regering. De pandemie overwinnen we daar echter helemaal niet mee.

De kloof tussen de haves en de have nots blijft namelijk enorm. In de 29 armste landen, waar ongeveer 9 procent van de wereldbevolking woont, is amper 0.3% van het totaal aantal vaccins geplaatst. Op heel het Afrikaanse continent is momenteel nog geen 4% van de bevolking twee keer gevaccineerd. De mondiale vaccinatiecampagne faalt dus op alle vlakken.

Het coronavirus krijgt zo vrij spel

Dagelijks laten wereldwijd nog tussen de 6.000 en 10.000 mensen het leven aan Covid-19. De Wereldgezondheidsorganisatie houdt momenteel 6 verschillende virusvarianten in de gaten. Die kunnen ook bij ons roet in het eten komen strooien. Bij een internationale peiling eerder dit jaar waarschuwde tweederde van de bevraagde virologen dat de huidige vaccins over een jaar of minder geen bescherming zullen bieden tegen nieuwe mutaties van het virus. Je kan dit cijfer niet anders begrijpen dan als een duidelijke waarschuwing om de pandemie overal ter wereld snel onder controle te krijgen.

Onze regering en de leiders van andere rijke landen beweren dat ze die doelstelling nastreven. Op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties hoorden we de ene na de andere beloftevolle uitspraak. VS-president Joe Biden presenteerde zich op 24 september als weldoener op het wereldtoneel en beloofde 500 miljoen extra vaccins om de mondiale vaccinatiecampagne te versnellen. Onze eerste minister, Alexander De Croo, zei dan weer dat vaccinatie-solidariteit een cruciale voorwaarde is om de pandemie te overwinnen. Maar laat ons eerlijk zijn. Een donatie van 4 miljoen vaccins kan moeilijk meer dan een druppel op een hete plaat worden genoemd.

Too little, too late

Daarom is het vooral allemaal too little, too late. En bovendien een weinig geloofwaardige belofte: het overgrote deel van eerdere donatiebeloften werd nog niet ingelost. Amper 15 procent van de meer dan 1 miljard dosissen die hoge-inkomenslanden beloofden te schenken, zijn in Afrika aangekomen. COVAX, het mechanisme dat dit jaar het zorgpersoneel en kwetsbare groepen in lage-inkomenslanden wil vaccineren, komt een half miljard vaccins tekort om haar toch al erg bescheiden doelstelling te behalen. Erger nog, de EU importeert netto meer vaccins uit Afrika dan ze doneert. Uit onderzoek van de New York Times blijkt dat Johnson&Johnson de Zuid-Afrikaanse overheid onder druk heeft gezet om vaccins naar de EU te exporteren.

Goud waard voor Big Pharma, desastreus voor volksgezondheid

Het winstmodel van de farma-industrie blijft ondertussen ongemoeid. Terwijl de leiders van rijke landen mooie uitspraken deden over internationale solidariteit, zagen de grote farmabedrijven hun verkoopcijfers tot historische hoogten oplopen. Dankzij hun monopolie op de coronavaccins, waarvan de ontwikkeling werd gesteund met 100 miljard dollar belastinggeld, hebben Moderna, Pfizer en BioNTech in de eerste helft van 2021 meer dan 26 miljard dollar omzet gemaakt. Voor Moderna en BioNTech zijn twee derde daarvan pure winst. Volgens de People’s Vaccine Alliance zijn minstens negen mensen miljardair geworden dankzij de enorme winsten in de farma-industrie sinds het begin van de pandemie.

Het bedrijfsmodel van Big Pharma – miljarden euro’s publieke middelen ontvangen, exorbitante prijzen vragen voor levensreddende geneesmiddelen en weinig belastingen betalen – is dus goud waard voor investeerders en bedrijfsleiders, maar desastreus voor de volksgezondheid in de wereld. Het stort delen van Latijns-Amerika, Afrika en Azië in nieuwe crises, drijft de verzwakte gezondheidszorg naar de rand van de afgrond en veroorzaakt wekelijks tienduizenden vermijdbare sterfgevallen. Volgens Amnesty International voedt Big Pharma een ongekende mensenrechtencrisis. Er is dus dringend nood aan een andere aanpak. Loze beloften en liefdadigheid zijn daarbij niet op hun plaats.

Het vaccin in publieke handen brengen

De Spaanse eerste minister Pedro Sánchez was op de Algemene Vergadering van de VN alvast duidelijk over de eerste stap: ‘We moeten de knelpunten bij de productie en verdeling van vaccins oplossen, onder meer door een tijdelijke vrijstelling van patenten op coronavaccins’. Onze regering moet die oproep in Europa ondersteunen en zich aansluiten bij de meer dan 100 landen die pleiten voor de TRIPS-waiver.

Via het Europees Burgerinitiatief ‘Geen winst op de pandemie’ vragen ook al 31.000 Belgen om de coronavaccins in publieke handen te brengen. Daarna moet er werk worden gemaakt van kennis- en technologieoverdracht. Zo voeren we de productie van vaccins snel op en versterken we op lange termijn de uitbouw van lokale productiefaciliteiten overal ter wereld. Die zorgen ervoor dat de productie wordt afgestemd op lokale gezondheidsnoden en maken de bevolking minder afhankelijk van het winstbejag van westerse farmabedrijven. Toch geen kleine bekommernissen tijdens een pandemie, zo blijkt.

Het Europees burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie wil in heel Europa 1 miljoen handtekeningen verzamelen om de Europese Commissie tot actie te dwingen en het coronavaccin in publieke handen te brengen. Je kan het initiatief hier ondertekenen: https://noprofitonpandemic.eu/nl/

Ondertekenaars:

• Wim De Ceukelaire, Viva Salud
• Jean Hermesse, Actieplatform Gezondheid & Solidariteit
• Yves Hellendorf, CNE non-profit
• Bart Verstraeten, WSM
• Elies Van Belle, Memisa
• Stefaan Bonte, Artsen Zonder Vakantie
• Luc Van Gorp, Christelijke Mutualiteit
• Karim Zahidi, Masereelfonds
• Koen Meesters, ACV
• Koen De Maeseneir, Vereniging van Wijkgezondheidscentra
• Filip De Bodt, Climaxi vzw
• Michel Vanhoorne, LEF
• Mario Franssen, ManiFiesta
• Nina Henkens, Kif Kif vzw
• Anne Delespaul, Geneeskunde voor het Volk, Europees Burgerinitiatief No Profit on Pandemic
• Hélène Debaisieux, Quinoa
• Marijke Persoone, Hart Boven Hard
• François Perl, Solidaris
• Beweging.net
• Christine Mahy, Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté
• Yahyâ Hachem Samii, Ligue Bruxelloise pour la Santé Mentale
• Céline Nieuwenhuys, Fédération des Services Sociaux
• Ariane Estenne, Mouvement Ouvrier Chrétien
• Jan Piet Bauwens, Federaal Ondervoorzitter, BBTK