Palestijnse gezondheidsactiviste Asrar over de kracht van collectiviteit

Asrar biedt psychosociale hulp aan Palestijnse kinderen, jongeren en vrouwen. Tijdens enkele boeiende uitwisselingen met Belgische studenten, jonge verpleegkundigen en solidariteitsgroepen getuigde ze over de psychologische impact van de bezetting op Palestijnen en het belang van sociale bewegingen en collectieve actie.

“Vele psychosociale problemen van Palestijnen hebben dezelfde oorzaak, de bezetting en kolonisering, daarom moeten we de oorzaak collectief aanpakken”

Waarom vind je het belangrijk om het verhaal van de Palestijnen in België te brengen?

Asrar: Ik vind het belangrijk om te vertellen over de impact van de bezetting en kolonisering op de psychische gezondheid van de Palestijnen. Ook om met activisten en gezondheidswerkers in België na te denken over welke rol zij kunnen spelen, bijvoorbeeld door druk uit te oefenen op hun regering of producten te boycotten. De apartheid en de voortdurende kolonisering van Palestijns land en grondstoffen is enkel mogelijk zolang Israël als een normale staat behandeld wordt.

Ik praat niet graag over mezelf en mijn eigen rol als activiste, wel over mijn volk en onze gemeenschappelijke strijd. Ik begrijp dat persoonlijke verhalen helpen om een groter verhaal te verduidelijken, maar het druist in tegen mijn principes. Palestijnen beleven vele psychologische trauma’s, doorstaan dagelijks dezelfde praktische obstakels. Het is een collectief trauma. Hetzelfde geldt ook voor ons verzet dat we generatie na generatie samen hebben gevoerd en ontwikkeld. Daarom vind ik het belangrijk om over ons volk als collectief te praten en niet over mij als individu. Collectiviteit zit ingebed in de Palestijnse traditie. Solidariteit en gemeenschapswerk zie je nog altijd: bijvoorbeeld in het oogstseizoen van de olijven of wanneer we samen huizen heropbouwen die het Israëlische bezettingsleger verwoest heeft.

Nochtans zijn er veel obstakels die collectieve actie moeilijk of onmogelijk maken in Palestina. Vandaag zorgen sociale media er ook voor dat mensen veel tijd doorbrengen in een virtuele wereld. Heeft dat ook een invloed op de gemeenschapszin?

Zoals overal in de wereld brengen mensen in Palestina veel tijd door op sociale media. Toch zijn sociale media voor Palestijnen ook zeer belangrijk om weer aansluiting te vinden bij het collectief. Familieleden die al jarenlang fysiek van elkaar gescheiden zijn, hebben nu weer dagelijks contact via sociale media. Daarnaast is het ook een manier om samen acties voor te bereiden en te organiseren, om onze ‘collectiviteit’ te oefenen en in de praktijk te brengen. Dat is zeer belangrijk. Ik zie jonge kinderen op de Westelijke Jordaanoever die contact leggen met kinderen uit Gaza. Dat is ongelooflijk om te zien. Sociale media brengen ons weer samen tegen de verdeeldheid. Ook al is het natuurlijk zo dat Israël sociale media ook gebruikt als wapen om ons te controleren en tegen te werken. Het wordt steeds moeilijker om opinies te delen.

Wat betekenden de ontmoetingen in België voor jou? Wat neem je terug mee naar Palestina?

Ik heb veel bijgeleerd tijdens de verschillende ontmoetingen. Ik denk bijvoorbeeld aan het gesprek met mensen van Geneeskunde voor het Volk over hun werkwijze. Onze aanpak heeft gelijkenissen maar wat ik van hen opstak is de rol die dienstverlening kan spelen. Door diensten aan te bieden die mensen nodig hebben, kunnen we wellicht meer mensen bereiken dan we nu doen. In Palestina zijn veel mensen vooral bezig met overleven, ze liggen wakker van de huur die ze moeten betalen en hoe ze in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Zich engageren in politieke actie om hun situatie te verbeteren is niet de eerste prioriteit. Via dienstverlening openen we een deur om erover te praten. Bovendien is het ook belangrijk om de mensen de diensten te verlenen die ze verdienen. Als ik denk aan mijn eigen werkterrein als psychologe, dan stel ik vast dat veel dienstverlening vandaag gebaseerd is op individuele behandeling, terwijl veel van de psychologische en sociale problemen van Palestijnen onlosmakelijk verbonden zijn met de context van bezetting waarin ze leven.

Kan je daar een voorbeeld van geven?

Toen ik als psychologe in scholen werkte, moest ik een jongen begeleiden omdat hij zich gewelddadig gedroeg. Hij liet me terloops verwondingen zien op zijn rug. Op weg naar school was hij door kolonisten geslagen. Hij sprak erover alsof het zeer normaal was. Dat vond ik zeer schokkerend.

Om op de school in Shuf’at, een wijk in het geannexeerde Oost-Jeruzalem, te geraken moeten kinderen uit andere buurten, het oude stadscentrum van Jeruzalem doorkruisen. Daar zijn steeds meer kolonisten die huizen van Palestijnen innemen en ze gewapend bewaken en Palestijnen fysiek bedreigen. Palestijnen die er wonen durven hun huis niet meer onbewaakt achterlaten. Ze hebben hun leven zo georganiseerd dat er altijd minstens twee personen thuisblijven.

Het feit dat de jongen erover sprak als iets normaal is eigenlijk zeer gek. Mensen hebben een basiscontrole nodig over hun leven. Als je niet zeker meer bent of je op weg naar school of het werk niet ineengeslagen wordt of dat je huis door een ander ingenomen is wanneer je thuiskomt, dan ben je die controle kwijt. Wanneer de repressie zo sterk is dat je niet kan reageren, absorbeer je het. Zodra je in een situatie komt waar je wel nog een beetje controle hebt, dan zal je die ook gebruiken.

En dat was precies wat er met die jongen aan de hand was. Het heeft geen zin om hem als individu te behandelen voor zijn gewelddadig gedrag als de oorzaak van het probleem te maken heeft met de context waarin hij leeft. Een collectieve benadering in groep heeft veel meer impact en resultaat door een beter begrip van de context maar ook door samen na te denken welke impact je wel kan hebben op de realiteit. Daarom is het belangrijk dat mensen het verband gaan zien tussen hun persoonlijke problemen en de context waarin ze leven.

Gezondheid is een basisrecht. Net als Asrar moeten mensen wereldwijd ervoor op komen, veelal in harde omstandigheden. Enkel daar waar mensen zich verenigen in sociale bewegingen, kunnen ze hun rechten afdwingen en iets veranderen. Viva Salud steunt hen in de strijd voor het recht op gezondheid. #OnlyFightersWin