Het Westen is geïsoleerd over de opheffing van patenten

Marc Botenga is lid van het Europees Parlement en voorzitter van de raad van bestuur van Viva Salud. Hij volgt de toegankelijkheid van coronavaccins op de voet. Wij vroegen hem naar de politieke vooruitgang bij het opheffen van patenten op deze vaccins wereldwijd.

Hoeveel wereldwijde steun is er momenteel voor een universeel vaccin voor iedereen?

“Zelden zijn het Westen, en de Europese Unie in het bijzonder, zo geïsoleerd geweest op mondiaal niveau. Al in mei 2020 creëerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een platform (COVAX) om het delen van technologie en patenten mogelijk te maken. De directeur-generaal van de WHO steunt namelijk een tijdelijke opschorting van patenten. Bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) stelt een coalitie van meer dan 100 landen ook voor om de intellectuele eigendomsrechten op te heffen. Belangrijke landen zoals India en Zuid-Afrika nemen daarin het voortouw en voormalige presidenten, zoals Lula van Brazilië, en vijfentwintig Nobelprijswinnaars voor de Vrede steunen het voorstel. Binnen Europa zelf blijkt uit peilingen dat ongeveer driekwart van de bevolking voorstander is van het opheffen van de patenten op alle middelen die ons kunnen helpen in de strijd tegen corona.”

In mei gaf zelfs Joe Biden een positief signaal. Wat betekent zijn toespraak voor de wereldwijde toegang tot COVID-19-vaccins?

“Biden heeft inderdaad in mei gezegd dat zijn regering actie rond het opheffen van patenten steunt. De verklaring kwam na een volledig jaar pandemie te laat, maar het was wel een belangrijk signaal waar de mobilisatie van de bevolking voor heeft gezorgd. Tegelijkertijd wilde Biden het imago van de Verenigde Staten op het internationale toneel herstellen. De Verenigde Staten hebben lange tijd niet alleen de export van vaccins geblokkeerd, maar ook van grondstoffen die door andere landen worden gebruikt om vaccins te maken. Ze saboteerden dus actief de wereldwijde vaccinproductie terwijl andere landen, zoals China, vaccins exporteerden naar verschillende landen. China vergrootte zo zijn prestige in ontwikkelingslanden, terwijl de Verenigde Staten het net verloren. Biden wilde de pijn dus een beetje verzachten. Tot nu toe hebben we alleen maar Biden’s woord. Als we willen dat hij zijn belofte nakomt, zullen we de druk nog moeten opvoeren.”

Hoe zit het in de Europese Unie? Zie je dingen in beweging komen?

“Op 16 april 2020, bijna 1.5 jaar geleden, was ik van de 137 leden van het Europees Parlement die aan een debat over de Covid-19 crisis deelnamen, het enige parlementslid dat de kwestie van de patenten aankaartte. Intussen heeft een meerderheid van het Europees Parlement in mei en juni voor de opheffing van patenten gestemd. Dat is niet het gevolg van mijn toespraak, maar van de campagne die wordt gevoerd met NGO’s, vakbonden, verenigingen en politieke partijen. Helaas luistert de Europese Commissie niet als het Europees Parlement over een resolutie stemt. Achter de schermen beweert ze dat er geen meerderheid zou zijn, terwijl de parlementaire resolutie werd goedgekeurd met een meerderheid van bijna 100 stemmen. De Commissie weigert dus de stemming van het Europees Parlement te erkennen. En hoewel sommige EU commissarissen beweren dat ze voorstander zijn van het opheffen van patenten, saboteert de Commissie nog steeds de onderhandelingen binnen de WTO.”

Welke boodschap hebt u voor Big Pharma en de tegenstanders van een vaccin in publieke handen?

“Big Pharma stelt het maken van winst altijd als eerste doel. De multinationals uit de farmasector investeren in de medicijnen die volgens hen het meest zullen opleveren. Toen de Europese Commissie in 2018 meer overheidsgeld wilde investeren in pandemie-onderzoek, veegde de farmaceutische industrie dit voorstel van tafel omdat er voor hen niet genoeg winst te behalen was. Vaccinontwikkeling is duur en de winstmarges zijn laag. Een effectief vaccin beschermt op de lange termijn. Met een klein prikje voor iedereen roei je een ziekte helemaal uit. In plaats van te investeren in SARS-vaccins, geeft Big Pharma de voorkeur aan andere geneesmiddelen, die over een lange periode moeten worden ingenomen door patiënten. Aan het begin van deze eeuw bestond ongeveer een kwart van de omzet van Pfizer bijvoorbeeld uit één product: de cholesterolremmer Lipitor. Waar het om gaat is de winst en dus, om het met een knipoog te zeggen, kan viagra interessanter zijn dan een vaccin.”

Wat kunnen wij als burgers doen om de situatie te veranderen?

“Het feit dat de Europese Commissie weigert om zelfs een stemming van het Europees Parlement te erkennen, toont aan dat alleen de mobilisatie van burgers de discussie kan veranderen. De druk moet worden opgevoerd op nationaal, Europees en internationaal niveau. We weten dat de Europese Unie geïsoleerd is binnen de Wereldhandelsorganisatie. De druk is enorm. Op Europees niveau speelt het Europees burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie een belangrijke rol bijde mobilisatie in verschillende landen. Het initiatief wil 1 miljoen handtekeningen verzamelen om de Commissie te dwingen tot actie. Er zijn mensen die handtekeningen verzamelen van Cyprus tot Ierland en van Italië en Frankrijk tot in België. Dit leidt tot druk op de Europese Commissie en de verschillende Europese landen. Samen staan we sterker!”

_{Photo: European Union 2021 (EP)}

Lees meer

Over hetzelfde thema vindt u andere artikelen en interviews op onze website:

• Onafhankelijk onderzoek over coronapandemie scherp voor Europa
• De pandemie is niet voorbij. Let’s change it!
• Minister De Croo, breng het vaccin in publieke handen
• ‘Het is onrechtvaardig dat we met de rem op moeten leven, omdat Big Pharma winst wil maken’, interview met Janneke Ronse, GVHV
• ‘Had COVAX maar gekozen om het monopolie van Big Pharma te breken’, ons gesprek met expert Prasanna Saligram uit PHM