Filipijnse mensenrechtenverdedigers verzetten zich tegen antiterreurwet

Door de stemming van een antiterreurwet in juli 2020 worden mensenrechtenverdedigers die net opkomen voor een wet die hen beschermt nog kwetsbaarder, zeker in het klimaat van straffeloosheid dat heerst in de Filipijnen.

In 2019 bereikte Karapatan, samen met andere sociale organisaties, een mijlpaal toen het Huis van Volksvertegenwoordigers een wet ter bescherming van mensenrechtenverdedigers unaniem goedkeurde. Die wet verplicht de staat ertoe om mensenrechtenverdedigers te beschermen en wettelijke oplossingen te voorzien voor schendingen van hun rechten.

De wet voorziet ook eerherstel voor vrouwelijke mensenrechtenverdedigers en activisten uit de LGBTQIA++-gemeenschap die aangevallen worden omwille van seksuele geaardheid of geslacht. De wet werd gestemd tegen een achtergrond van escalerende pesterijen en lastercampagnes tegen mensenrechtenactivisten door de Filipijnse overheid.

De recente moord op Karapatan-lid en bekend mensenrechtenverdediger Zara Alvarez onderstreept de precaire situatie waarin mensenrechtenverdedigers zich onder het huidige bewind bevinden. Alvarez is de dertiende mensenrechtenactiviste van Karapatan die onder de regering-Duterte gedood werd.

Addertje onder het gras

Het wetsvoorstel dat mensenrechtenverdedigers moet beschermen zit vast in de Senaat sinds senator Leila De Lima, zelf mensenrechtenactiviste en uitgesproken critica van president Duterte, het daar in 2018 indiende. De regering houdt De Lima nu al drie jaar vast op basis van aanklachten die mensenrechtenverdedigers als verzonnen beschouwen. In de Filipijnen worden wetsvoorstellen pas wet wanneer ze goedgekeurd worden door zowel het Huis van Volksvertegenwoordigers als de Senaat.

Ondanks dit manoeuvre is Karapatan blijven mobiliseren om het wetsvoorstel erdoor te krijgen en trokken hun activisten de straat op om het grote publiek te sensibiliseren over het lot van mensenrechtenverdedigers. In bijdragen aan mensenrechtenmechanismes van de Verenigde Naties, zoals de Universal Periodic Review, heeft Karapatan altijd duidelijk aangegeven dat de Filipijnse regering onder druk gezet moet worden om werk te maken van het wetsvoorstel ter bescherming van mensenrechtenverdedigers, gezien de verslechterende mensenrechtensituatie in het land.

Karapatan secretaris-generaal Tinay Palabay tijdens de hoorzitting van het comité van het Huis van Volksvertegenwoordigers over de het wetsvoorstel dat mensenrechtenverdedigers moet beschermen.

“Dit wetsvoorstel maakt uitgebreid duidelijk welke de noden en gevaren van mensenrechtenwerk zijn bij aanvallen die door de overheid gesteund worden. Het is een cruciale maatregel voor de bevolking, hun gemeenschappen en mensenrechtenverdedigers om hun werk te kunnen blijven doen. We worden gecriminaliseerd en als ‘vijanden van de staat’, ‘terroristen’, ‘destabiliserende factoren’ en andere bestempeld om de aanvallen op ons te rechtvaardigen die worden uitgevoerd in het kader van programma’s om de orde te herstellen en andere repressieve maatregelen. Er is een georkestreerde en systematische beweging om mensenrechtenverdedigers te ondermijnen en in diskrediet te brengen, om ons het zwijgen op te leggen,” – Tinay Palabay, secretaris-generaal bij Karapatan.

Antiterreurwet

In juli, terwijl het land de strijd aanging met de Covid-19-pandemie en rechten vaker geschonden werden door de militaristische respons van de overheid op de gezondheidscrisis, ondertekende president Duterte de antiterreurwet. Rechtengroepen vrezen dat de regering de wet zal gebruiken om haar critici te vervolgen en tegenspraak het zwijgen op te leggen. Mensenrechtenverdedigers blijven ijveren voor het stemmen van het wetsvoorstel dat mensenrechtenverdedigers moet beschermen, maar ze zijn nu extra kwetsbaar door de antiterreurwet, zeker in het huidige klimaat van straffeloosheid in het land.

Impact op mensenrechtenverdedigers

Jigs Clamor van Karapatan beschrijft in detail wat de impact van de wet op mensenrechtenverdedigers en hun eisen zal zijn:

• Binnen de zeer brede en vage definitie van terrorisme die de wet hanteert kan de regering de rechten die door de het wetsvoorstel dat mensenrechten moet beschermen gegarandeerd worden simpelweg negeren, net als haar plicht om activisten te beschermen, eens een mensrechtenverdediger of organisatie als terrorist bestempeld wordt.
• Een mensenrechtenverdediger die als terrorist gezien wordt kan onderworpen worden aan toezicht, arrestatie zonder bevel en detentie zonder aanklacht voor meer dan 14 dagen.
• De regering kan bankrekeningen van individuen en organisaties die het als terroristen ziet bevriezen en de bronnen van hun fondsen blokkeren, of die nu buitenlands of lokaal zijn.

In dit opzicht zal de antiterreurwet de harde regeringsaanpak van mensenrechtenactivisme en tegenspraak makkelijker maken. Al voor de antiterreurwet kregen Karapatan en andere progressieve organisaties te maken met allerhande aanklachten vanwege de regering. Dat terwijl de rechtbank hun eis blijft negeren om de beschermende amparo¹ en habeas data² instructies toe te passen tegen de aanhoudende intimidatie van mensenrechtenverdedigers door de veiligheidsdiensten van de staat.

Groeiend verzet

Waar de regering echter geen rekening mee gehouden had, is dat de antiterreurwet grote publieke verontwaardiging uitgelokt heeft en verschillende sectoren van de samenleving verenigd heeft in hun verzet en kritiek, van grote ondernemersgroepen tot kleine boeren en vissers, studenten, kerkgangers, inheemse bevolkingsgroepen, stedelijke armen, moslimgemeenschappen, advocaten, leerkrachten, bedienden, bekende figuren en anderen. Geen enkele wet uit de recente geschiedenis kreeg zoveel publieke kritiek.

De petities stroomden binnen bij het Hooggerechtshof om de wet tegen te houden. Sociale media platformen staan vol met berichten die de impact van de wet uitleggen en de gevaren ervan voor de mensenrechten en de vrijheid. Activisten legden coronamaatregelen zoals het verbod op samenscholingen naast zich neer om massale protesten tegen de wet te organiseren.

“Ondanks de inspanningen van de staat om mensenrechtenactivisten te demoniseren, zijn wij uiteindelijk allemaal gewone Filipino’s en Filipina’s – leerkrachten, priesters, vakbondsmensen, advocaten, artiesten, gezondheidswerkers, inheemse leiders, boeren, en vele anderen. We zijn geen staatsvijanden maar vastberaden actoren van ontwikkeling naar een waardig leven voor iedereen. We leggen schendingen van mensenrechten bloot en eisen dat de schuldigen zich verantwoorden. Nu we steeds meer mensenrechtenschendingen zien, de toevloed aan repressieve maatregelen en de inperking van de zogenaamde maatschappelijke ruimte, zien we dit als tekenen aan de wand dat we moeten vechten voor de basisrechten en fundamentele vrijheden van de mensen, op alle mogelijke terreinen, ook de wettelijke arena,” – Tinay Palabay, secretaris-generaal Karapatan

---

1. amparo is een middel voor elke persoon wiens leven, vrijheid en veiligheid geschonden of bedreigd wordt door een onwettige daad of nalatigheid van een overheidsvertegenwoordiger of medewerker, of van een privépersoon of entiteit.
2. habeas data is een middel voor elke persoon wiens recht op privacy, vrijheid of veiligheid geschonden of bedreigd wordt door een onwettige daad of nalatigheid van een overheidsvertegenwoordiger of medewerker, of van een privépersoon of entiteit die zich richt op het verkrijgen, verzamelen of opslaan van gegevens of informatie